Như Quỳnh
Tại buổi tọa đàm “Để an toàn trong các giao dịch thanh toán không dùng tiền mặt” do báo Thanh Niên phối hợp cùng nhiều đơn vị tổ chức, lãnh đạo doanh nghiệp ngân hàng, ví điện tử, sàn thương mại điện tử cùng các chuyên gia bảo mật đã có những chia sẻ hữu ích để thúc đẩy sự phát triển của phương thức thanh toán không dùng tiền mặt.
Trong bối cảnh thương mại điện tử và mua sắm trực tuyến ngày càng trở nên phổ biến tại Việt Nam, giao dịch không tiền mặt được nhiều người sử dụng kéo theo nhiều nguy cơ đe dọa tới an toàn thông tin cá nhân và tài khoản của người tiêu dùng.
Giao dịch không tiền mặt: Lợi ích đi cùng nguy cơ
Hiện nay, cả nước có hơn 80 ngân hàng triển khai dịch vụ Internet Banking, 44 ngân hàng có Mobile Banking cùng nhiều tổ chức cung cấp dịch vụ thanh toán trung gian, trên 90.000 điểm thanh toán QR và gần 300.000 điểm thanh toán POS. Trong 9 tháng đầu năm 2021, thanh toán qua di động tăng 76,2% về số lượng và 88,3% về giá trị, thanh toán qua Internet tăng lần lượt 51,2% và 29,1% so với cùng kỳ 2020.
Bên cạnh đó, hơn 85% người tiêu dùng Việt Nam đã sở hữu ít nhất một ví điện tử hoặc ứng dụng thanh toán, hơn 42% đã thanh toán không tiếp xúc bằng thiết bị di động. Đặc biệt, 71% người dùng sử dụng ví điện tử hoặc các ứng dụng thanh toán ít nhất một lần mỗi tuần.
Ghi nhận trong ngày 15.3 Siêu Hội Tiêu Dùng trên sàn thương mại điện tử Shoppe, số lượng gia dịch qua ví ShopeePay tăng gấp 4 lần trong khi số lượng người dùng ShopeePay tăng hơn gấp đôi so với trung bình ngày thường. Những con số này cho thấy Việt Nam đang có những bước tiến mạnh mẽ hướng đến xã hội không tiền mặt.
Theo đánh giá từ các chuyên gia, Việt Nam là quốc gia có tỷ lệ người dân sở hữu smartphone cao trong khu vực. Bên cạnh đó, dân số trẻ Việt Nam sử dụng smartphone chiếm con số rất cao nên đây là những điều kiện thuận lợi để ngày càng nhiều người dùng thực hiện thanh toán online hơn. Bà Trương Cẩm Thanh – Tổng Giám đốc công ty ZION – đơn vị sở hữu ví điện tử Zalo Pay nhận định, doanh thu từ thị trường thương mại điện tử của Việt Nam thời gian qua tăng lên hai con số và dân số Việt Nam trẻ tuổi đã kích thích xu hướng thanh toán không dùng tiền mặt phát triển mạnh mẽ.
Đồng ý kiến, ông Nguyễn Đức Dũng – Phó giám đốc Trung tâm chuyển đổi số ngân hàng HDBank cho biết đơn vị này thời gian qua đã ghi nhận sự chuyển dịch rõ rệt từ giao dịch tại quầy sang giao dịch online, qua ứng dụng. Do đó, phía ngân hàng cũng tập trung đầu tư vào kênh ngân hàng số nhiều hơn, tăng cường bảo mật đồng thời giảm phí giao dịch online cho khách hàng để thúc đẩy người dùng tiếp cận hình thức giao dịch không tiền mặt.
Song, chúng ta đều biết, cùng với sự phát triển của giao dịch thanh toán không tiền mặt chính là sự gia tăng của các mối nguy lừa đảo trực tuyến, chiếm đoạt thông tin cá nhân, thông tin tài khoản người dùng. Việc cập nhật và trang bị những kiến thức cần thiết để làm chủ giao dịch, tránh trở thành nạn nhân của những vụ lừa đảo luôn là vấn đề quan tâm hàng đầu không chỉ của người tiêu dùng mà còn của chuyên gia, các nhà hoạt động trong lĩnh vực này nhằm thúc đẩy một môi trường tiêu dùng không tiền mặt trong sạch, phát triển.
Thời gian qua, thông tin về các vụ lừa đảo trong không gian số, bao gồm cả các vụ đánh cắp tiền online, trong tài khoản ngân hàng, tài khoản ví điện tử diễn ra khá phổ biến. Nguyên nhân của các vụ lừa đảo có rất nhiều, nhưng có thể nói phần lớn là do sự bất cẩn từ phía người dùng cuối. Hacker hiện nay rất tinh vi, thủ đoạn lừa đảo cũng không còn giống như trước đây là tập trung đánh vào hệ thống kỹ thuật của nhà cung cấp dịch vụ, mà đã chuyển sang tấn công trực tiếp vào hành vi của người dùng, lừa người dùng để lấy mật khẩu, mã OTP bằng những thủ đoạn đơn giản có, phức tạp hơn cũng có.
Đây có thể nói chính là rào cản cho sự phát triển thanh toán không dùng tiền mặt hiện nay tại Việt Nam. Khi mọi thứ ngày nay đều tập trung vào trên một chiếc điện thoại thì việc kẻ gian xâm nhập vào thiết bị để chiếm quyền, lấy cắp thông tin người dùng không quá khó khăn khi người dùng lơ là. Mất điện thoại ngày nay còn dễ hơn cả mất ví, chỉ cần điện thoại rơi vào tay kẻ gian thì mọi thông tin giao dịch đều có thể bị khai thác, rao bán….
Thậm chí, ngay cả khi người dùng không mất điện thoại, vẫn cầm trên tay chiếc điện thoại của mình thì kẻ gian vẫn có thể âm thầm truy cập vào hệ thống và thực hiện các giao dịch rút tiền mà chủ nhân không hề hay biết. Do đó, bảo mật trong giao dịch online luôn là băn khoăn của người dùng. Nếu đảm bảo được vấn đề an toàn trong thanh toán thì sẽ thúc đẩy được thanh toán không dùng tiền mặt ngày càng phát triển.
->> Xem thêm: Thí điểm triển khai vào tháng 10, mức phí dịch vụ Mobile Money ra sao?
Ông Nguyễn Bá Diệp, phó chủ tịch ví điện tử MoMo cho rằng, hacker ngày càng tinh vi thì người dùng càng phải nâng cao cảnh giác. Hiện nay, các nhà cung cấp dịch vụ thanh toán, giao dịch online áp dụng yếu tố bảo mật hai lớp: một là mật khẩu (password), một là mã OTP. Nếu người dùng ý thức bảo vệ chặt chẽ hai yếu tố này thì sẽ không xảy ra nguy cơ nào đe dọa trong giao dịch.
Tuy nhiên, kẻ gian cũng sẽ nhắm vào hai yếu tố này để khai thác, thông qua nhiều cách như dụ người dùng cài ứng dụng, truy cập đường link, chiêu trò điền thông tin trúng thưởng,… Một khi người dùng thiếu cảnh giác, ham quà thưởng, dễ dãi cung cấp thông tin cá nhân chính là tạo cơ hội cho hacker chiếm quyền và đánh cắp thông tin thực hiện các hành vi xấu một cách dễ dàng, nhanh chóng.
An toàn thanh toán không chỉ nằm ở người dùng!
Sự phát triển của công nghệ thúc đẩy sự phát triển kinh tế, nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân và thanh toán không dùng tiền mặt là một trong những bước tiến đáng chú ý. Tuy nhiên, trong các giao dịch online, thanh toán thì an toàn nằm ở chính người dùng cuối. Nói cách khác, người dùng chính là người quyết định có cho hacker cơ hội được tiếp cận mình hay không.
Theo ông Ngô Trần Vũ, Giám đốc điều hành Công ty Nam Trường Sơn, kinh nghiệm quốc tế cho thấy người dùng cuối là mắt xích yếu nhất và khó nâng cấp nhất của các thành phần trong hệ thống bảo mật. Một khi người dùng cuối không có ý thức về bảo mật thì hệ thống ngân hàng bảo mật nhất vẫn khó bảo vệ một người dùng sơ suất khi giao dịch online. Nói như thế không có nghĩa đẩy hết trách nhiệm về phía người dùng mà chính là ý thức tự bảo vệ chính mình, bảo vệ các giao dịch cũng như bảo vệ tài khoản của mình.
Về phía các nhà cung cấp như ngân hàng, các tổ chức ví điện tử, sàn thương mại điện tử cũng phải có những hành động thiết thực chung tay bảo vệ an toàn trong thanh toán, mang lại niềm tin cho khách hàng, thúc đẩy một nền kinh tế số phát triển. Cập nhật công nghệ bảo mật mới, thường xuyên cảnh báo người dùng về các thủ đoạn lừa đảo, cung cấp cho người dùng thông tin để bảo vệ tài sản của mình,… là những việc mà đơn vị cung cấp cần thường xuyên tiến hành.
Theo ông Diệp, đại diện MoMo, đơn vị này liên tục khuyến cáo người dùng tuyệt đối không click vào link lạ, không cung cấp OTP/mật khẩu cho bất kỳ ai để tránh mất tiền. Đồng thời liên tục cung cấp các thông tin để nỗ lực bảo vệ người dùng và giúp người dùng nhận diện những thủ đoạn lừa đảo mới nhất thông qua các tin tức cập nhật trên các kênh truyền thông của MoMo và báo đài.
Đồng quan điểm, bà Trương Cẩm Thanh cũng cho hay, phía ZaloPay liên tục chuẩn hóa hạ tầng và các quy trình bảo mật an toàn thông tin theo chuẩn quốc tế, đồng thời ứng dụng công nghệ AI trong phục vụ khách hàng để cùng lúc đạt được 2 mục tiêu: vừa đảm bảo an toàn trong giao dịch thanh toán vừa mang lại trải nghiệm tốt nhất cho người dùng.
Sàn Thương mại điện tử – Ví điện tử – Ngân hàng liên kết đều là những đơn vị lưu trữ những thông quan trọng của khách hàng khi tham gia thực hiện giao dịch mua bán hàng hoá và thanh toán trực tuyến. Vì vậy, trong ngắn hạn, các bên phải tuân thủ các tiêu chuẩn an toàn bảo mật khi kết nối với nhau như mã hoá đường truyền, đảm bảo toàn vẹn dữ liệu trên đường truyền…
Còn về dài hạn, các bên đều cần thường xuyên rà soát, tuân thủ các quy định của cơ quan quản lý, cũng như có kênh trao đổi, chia sẻ thông tin để kịp thời phối hợp xử lý sự cố, bảo vệ khách hàng. Thiết nghĩ, việc đảm bảo an toàn trong các giao dịch cho khách hàng phải luôn là chiến lược được ưu tiên hàng đầu của các nhà cung cấp.
