Như Quỳnh
Tết Hàn thực bắt nguồn từ một câu chuyện từ đời Xuân Thu ở Trung Quốc. Hàn thực trong tiếng Hán là đồ ăn lạnh.
Vào đời Xuân Thu (770 – 221), khi gặp loạn, Tấn Văn Công, vua nước Tấn, phải sống lưu vong lay lắt ở nước khác, lúc ở nước Tề, lúc ở nước Sở.
Khi đó, Giới Tử Thôi, người đi theo phò tá, đã vô cùng tận tụy với vua nước Tấn. Vì lương thực cạn kiệt, vị vua rất đói nên Giới Tử Khôi đã cắt cả thịt đùi của mình và nấu cho vua ăn.
Lúc ăn, vua không hề hay biết. Sau khi phát hiện ra, ông đã vô cùng cảm kích với Giới Tử Khôi. Trải qua 19 năm vua tôi khổ cực nếm mật nằm ngai để chờ ngày trở về. Sau này, vua Tấn Văn Công trở lại ngôi vị của mình, ông đã phong thưởng cho những người có công với mình trong lúc hoạn nạn. Tuy nhiên, ông lại quên mất người đã từng hết lòng vì ông – Giới Tử Thôi.
Nhưng Giới Tử Thôi cũng không oán trách. Ông trở về quê hương và lên núi Điền Sơn ở ẩn cùng mẹ già. Mãi về sau, Tấn Văn Công mới sực nhớ ra người đã có ân nghĩa với mình. Ông cho người đi tìm và tìm Giới Tử Thôi về. Tuy nhiên, ông từ chối.
Tấn Văn Công ra lệnh đốt rừng nhằm ép Tử Thôi quay về. Thế nhưng, Tử Thôi vẫn ở lại và cả hai mẹ con cùng chết cháy trong rừng.
Nhà vua hối hận thì đã muộn, sau đó ông lập một miếu thờ Giới Tử Thôi và lấy ngày 3 tháng 3 là ngày giỗ của hai mẹ con Giới Tử Thôi. Vào ngày này, người dân kiêng dùng lửa nấu ăn. Thay vào đó, mọi người sẽ nấu ăn từ hôm trước. Từ đó, người cũng tổ chức Tết Hàn Thực như một ngày lễ kỷ niệm.
Ý nghĩa của Tết Hàn thực 3 tháng 3
Dù có nguồn gốc từ Trung Quốc nhưng Tết Hàn thực của người Việt vẫn mang đậm chất Việt. Ý nghĩa của Tết Hàn thực 3 tháng 3 được thể hiện phần lớn qua bánh trôi, bánh chay. Hai loại bánh này có ý nghĩa tượng trưng là những thức ăn nguội..
Bên cạnh đó, Tết Hàn thực của người Việt còn là ngày để hướng về cội nguồn, tưởng nhớ công lao của những người đã khuất.
Ý nghĩa của Tết Hàn thực 3 tháng 3 cũng là sự đầm ấm trong gia đình. Vào ngày này, mọi người trong gia đình sẽ cùng thưởng thức bánh trôi, bánh chay. Cùng với đó, họ ôn lại những chuyện xưa cũ.
Những điều kiêng kỵ trong ngày Tết Hàn thực
Hiện nay, Tết Hàn thực chỉ còn là một ngày lễ thông thường, tuy nhiên vẫn có những điều kiêng kỵ nhất định theo tục lệ dân gian:
1. Kiêng lửa
Bắt nguồn từ sự tích ngày Tết Hàn thực, theo tục lệ mọi nhà đều kiêng đốt lửa nấu thức ăn nóng trong ngày này. Người ta thường chuẩn bị sẵn các món ăn nguội để thờ cúng tổ tiên như bánh trôi, bánh chay với ý nghĩa tượng trưng.
Tuy nhiên, ngày nay, người Việt Nam vẫn nấu nướng bình thường và dùng bánh trôi, bánh chay như một món ăn để dâng lên tổ tiên.
2. Kiêng ăn mặn
Trong ngày Tết Hàn thực, các gia đình thường ăn chay, kiêng ăn mặn để tránh sát sinh. Tục lệ này cũng liên quan đến tiết Thanh minh và mang ý nghĩa mong cầu cho linh hồn người đã khuất dễ dàng siêu thoát.
3. Không cúng mâm cao cỗ đầy
Trong ngày 3 tháng 3 âm lịch, các gia đình không cần thiết phải chuẩn bị mâm cao cỗ đầy, bày vẽ tốn kém để cúng lễ.
Theo Tiến sĩ Nguyễn Ánh Hồng, mâm cúng ngày Tết Hàn thực chỉ cần bánh trôi, bánh chay đơn giản và thành tâm để dâng lên tổ tiên, nguyện cầu bình an, hạnh phúc cho gia đình.
